INDUSTRIALIZAZIOA EUSKAL HERRIAN

INDUSTRIALIZAZIOA
Emigrazioa XIX.mendean
Industrializazioa:
-Bizkaia
-Gipuzkoa
-Araba
-Nafarroa
-Iparraldea
Barne migrazioa
Baserritik hirira



Emigrazioa

Euskaldunen mugimendu migratorioak garrantzitzuak izan dira antzinatik Celtiko, Erromatar… garaietatik.
Industrializazio garaiko Euskaldunen emigrazioak demografian eragina izan zuen, Bizkaian batez ere Nafarroa eta Araban berriz bigarren industrializazio iraultzan gertatuko zen hori.
Euskal Herriko emigrazioa arrazoi ekonomikoez gain Lehen Gerra Karlistan ezarritako soldadutzari ere atseman zitzaion.
Nekazari gazte eta hiriko behe klaseko jendea izan zen garai horretan abenturan sartu zirenak aberastu ondoren itzultzeko asmoarekin gehienak.
Emigratutako Euskaldunak hainbat lanetan nabarmendu ziren:
-Argentina:ardi-hazkuntza alorrean, eraikuntzan, itsasoentzietako zamaketan.
-Txile: merkataritza eta industrian
-Estatu Batuetako: -Kalifornian: urre bilaketa
-Nevada:artzaintza
-Idaho:artzaintza
Hauez gain Australia, Filipinas, Kuba-ra… ere emigratu zuten.
Emigratutako gehienak ezkongabeak izaten ziren ezkondu eta Ameriketara emakumearekin itzuli zirenak; errantxoak, hotelak… sortuz.
Hego Ameriketara bideratutako emigrazioa, Lehen Mundu Gerraren amaierarekin batera amaitu zen.



Industrializazioa

-Bizkaia: Bizkaian industrializazioaren hasiera XIX.mendearen erdialdean kokatzen da. Kokatze aldetik batez ere nerbioi itsasadarraren ezkerraldean eta Bilbon bertan kokatzen da kontzentrazio maila altuena. Kontzentrazio honen arrazoien artean burdinaren eta itsasportuen hurbiltasuna aurki genitzake ( Ohialgintza,arrain kontserba)
-Gipuzkoa: Gipuzkoako industrializazioaren garapena XIX.mendearen bigarren zatian moka daiteke. Geografiari dagokionez lantegiak Deba, Urola eta Oria ibarretan zehar orekaturik daude. Sectores aniztazuna nabaria da; metalurgia, armagintza, papergintza eta ohialgintza aurkituz. Empresa egiturari dagokionez tamaina txikia eta ertaina nagusienak direla esan genezake.
Gipuzkoako industriaren ezaugarri nagusiak:
- berkonbentsiorako lamen tradizionala
- elkarkidetza

-Araba: Arabazo industrializazioaren atzerapena nabaria da kronologikoki. Arabazo industrializazioa 1950.hamarkada aldean koka genezake. Arabako atzerapena burdinaren eskasia eta industri eskaria eta industriara bideratutako inbertsioan ahulezia 1841.-ean finka genezake. Geografiari dagokionez Arabako kasuan Gasteiz inguruan pilatu zen kontzentrazioa, Gasteizeko udala izan bait zen industrializazioaren bultzatzailea. Laudio eta Amurrio industrializatzeko jarraituko zuten denbora luzez.

-Nafarroa: Nafarroako industrializazioa Arabako kasuaren antzera berantiarra da 1950 eta 1960. hamarkadetan finkatua, frankismoaren garapenaren planak garatu zirelarik. Nafarroako industri bultzatzaileak diputazio eta udal batzuk izan ziren.
Geografiari dagokionez Iruñean, Tuteran, Altsasun eta Lizarran batez ere kokatu zen eta orekatu. Industria honen oinarrizko sektoreak: eraikuntza, metalurgia, elikadura, industria, ohialgintza, egurra eta papergintza beste batzuen arten.

-Iparraldea: Kronologi aldetik Behenafarroa, Lapurdi eta Zuberoan berantiara izango da industrializazioa, mende honetan finkatutakoa (XX) Geografiaren arabera desoreja nabaria izango da. Sektoreen artean aniztazuna oso altua izango da; metalurgia, aeronautika, eraikuntza, kimikagiantza eta arrain kontserbak nabarmenduz.



Barne migrazioa

Euskal Herria industrializatzen hazi zen heinean inmigrazio mugimendua hazi zen. Antzinatik gure komertzial eta administratzaileetara kanpoko merkatari eta funtzionari asko etortzen hazi ziren Euskal Herrira: Vitoria, Bilbo, Irun, Baiona puntu garrantzitzutzat harturik .
Euskaldun asko kargo importanteak izan zituzten urteetan zehar hizkuntza zela eta Frantzia eta Espainia erdian kokaturik egonagatik. Honek “deseuskalizazioa” nahi izatea beste herrialdeek eraginzuten, justizi, heziketa… . Honela bai komertzio arloan bai lanbide liberaleetan; mediku… . Antzekoa gertatzu sektore asko erdeldu eginez.
Industrializazio garaian fluxu migratorio handia ekarri zuen hasiera batean Bizkaian hasiz, ondoren Gipuzkoan eta azkenik Euskal Herri guztira iritziz. Espainiako zonalde “nekazaletatik” eta bizi kalitate baxuetatik: Burgos, Salamanca, Galizia, Extremadura, Andaluzia. Fluxu hori minetara, fabriketara, eraikuntzara eta nekazal mundura hurbildu zen , hau da “mano de obra”. Garai honetan industralizazioa garatzen zioan heinean inmigrante heinean inmigrante hauek


Baserritik hirira

Azkenengo hiru mendeetan Euskal Herriko isurialde atlantiarreko nekazal mundu baserriaren inguruan antolatu da, aldiz horrek ez du esan nahi mundu egonkorra izan denik. Joan den mendeko industralizazio eta ondoko hiritarpen prozezuak baserriaren birrantolaketa eragin zuten lehenengo eta geroago gure mendearen erditik aurrera, baserri abandonatu esta krisialdi prozezu baten ondorengo denbora partzialeko baserriaren sorkuntza.
Baserriaren bilakaera: Etxeak eta baserriari atxikiak diren 4-6 hektareetako soroek maiorazkoak heredatzen duen unitare zatikatuezina osatzen dute, 1960-70.hamarkadatera arte. Ganaduari dagokionez, baserriaren artean nahiz eta jabetza-muga bat, ezinbesteko funtzioa izan duen basoko aprobetxamendu askoren eskubidetzea izan du baserriak. Azkenik, familia baserritarrak baserriaren baliabideak, bere lan-indarra barne, antolatzen ditu epe bakoitzeko baldintza sozio-ekonomikoen arabera.
Baserri buruauskia: Askotan mitifikatu egin den baserri buruaskia industralizazioaren aurreko esplotazioa sistema da; hala ere, industrializazio prozezuaren ondorengoen bere oinatza garbia utziko du.
XVIII.mendean eta XIX.mendearen lehenengo erdialdean zehar iraun zuen baserri buruakia sistema itxi baten modura antolatzen zen, zentzu honetan baserri soroen estrukrurak buruaskitasun premia garbia erakusten. Laburtuz soroak bi zatitan banatzen ziren .
Baserri intentsibo espezializatua: Euskal Herriko isurialde atlantiarreko prozezu goiztiarraren ondorioz, joan den mendearen erdian baserri buruaskiak baserri intentsibo espezializaturako trasformakuntza prozezua hasi zen XIX.mendearen hasieran Gipuzkoa aldean hasiz.
Denbora partzialeko baserria :Baserri inten